MEGHINN

Baroh ngi tip bad ngi ioh sngew bha shaphang ki MDC lane ki Member District Council bad kaei ka thong pat kaba ka Sorkar ka buh ia kine bad kaei ka bynta ba ki dei ban Leh namar ha ka ri India baroh kawei ngin Shem tang 10 tylli ki Autonomous District council bad katto katne lyngba ka jinglong tynrai bad lyngba ka jingia thawaiñ. Kiba bun hi ki dei ha ka thaiñ shatei lam mihngi kiba don haduh 10 tylli ki Autonomous District council bad ki dei ki jaka ba shong ba sah Da ki rit paid riew lum kiba ia shong ia sah Da ka rukom im ha ki dustur bad ka jinghiar pateng bapher bapher ka Jong ki hi.  Lah pynkha ia ka Autonomous Council Da ka jingpynkupbor katkum ka khyrnit kaba 6 kaba kynthup ia ka article 244(2) bad 264(1) Jong ka riti synshar ka Ri India bad la kren Shai shaphang ka jinglong kyrpang ki jaidbynriew riewlum rit paid ba la kumno kumno Ruh donkam ban pynneh pynsah ia ki jaidbynriew riewlum ritpaid kiba don ha la ki jong ka kolshor bad ka rukom im. Dei namar kata ha katei ka Khyrnit

Baroh  baroh ha ka bri u hynniewtrep ka jing kyrshan ia kata kaba ngi Ong ka Sur ki Nong Mawlai namar kadei ka Sur kaba mih bad kaba lah pynbeit lyngba ka Jing iasngewthuh jingmut bad jingiatylli ki senhbhalang bad ki nong shong shnong baroh kawei ka thaiñ Mawlai. Ki jingialang bapher bapher ba lah pynlong Da ka Sur ki Nong Mawlai lyngba ki 8 Seng ba ju lam khmat barabor Da ka Seng HYC bad shibun ki jingdawa bad ki Jing pynlong jingialang paidbah ban ia pyrshah ia kaei kaba ka Sorkar Kala dep Leh lane ia ka jingjia ha ka 13-8-2021. Sngew lehraiñ pat ba ka thaiñ Mawlai ka pynmih haduh ar tylli ka Sur ki Nong Mawlai kawei kadei ka Sur ki Nong Mawlai ba la ialam Da ka HYC bad ki 8 seng bad kawei pat ba la ialam Da ka KSU ha ryngkat ki 3 Seng. Kine ki ar kynhun ha ka Sur ki Nong Mawlai ki iaid la ka Jong ka Kam Kim dei satia kiba wan shakhmat ban iatreilang bad lane ban ia tylli ban nang pynkhlaiñ shuh shuh ia ka jingdawa ia ka hok Jong ka jaidbynriew. Kamut kine kiei kiei ki jingdawa lane

Kumba long naduh ba don ka jingia kulmar bad iakajia khappud ha ki ar jylla kata ka Meghalaya bad Assam kaba Jia naduh mynshwa bad ka jingiap briew ha ki thaiñ West Khasi Hill ha Langpih ha ki 5snem bala dep Kam don satia Kano Kano pat ka jingialeh na ka jylla jongngi. Ha kine ki khyndiat bnai ngi lah ban iohi ba ka iakajia khappud bad ka jingtur jubor Jong ka Assam ym tang ha ka jylla jongngi pynban Sha kiwei ki jylla ba Marjan Kum ka Mizoram, Manipur, Nagaland ha kaba kine ki jylla Kim ju aili bad ailad bad wat ban siat Da ki suloi Ruh Kim salia. Ha ka jylla jongngi Kam don Kum kata ka Jing deploy ia ki Law enforcement ha kitei ki jaka bad ka jylla jongngi ngi la sakhi ba ha kine ki khyndiat sngi ki Pulit Kim don satia ha kitei ki khappud ban iada ia u pud u sam ka jylla Meghalaya. Bad bunsien ngi lap ba dei ki paidbah katei ka thaiñ hi kiba mad jingeh kiba ju wan shakhmat. Shuh shuh ngi lah ban iohi tang ia ki MDC bad ki MLA ki bym don satia ha ka Bor Sorkar kiba kloi ban tuklar ia

Kumba long haduh mynta ka jingbun kiba kyrduh kam ki samla ba lah pass ha ki kyrdan bapher ki nang kiew na uwei u snem Sha uwei pat namar ka jingduna palat ki jaka thep Kam lane ki jaka ba pyllait Kam ha kiba bun ki tnad. Ym dei ba Duna Kam lane ba ym don Kam hynrei ka jaka kaba ngi ju tip paidbah lyngba ki lad bapher bapher bad kaba Shai ka rukom pynbna (notice) kaba Kham Shai bad kylluid ka por ka dei tang ka DSC district level bad ka MPSC state level wat la katta Ruh kine ki slem bha ban pyllait notice kumjuh ia ki jingpynbna bapher bapher kiba ki samla ki angnud bha bad na ka daw ka jingslem bad ka jingsuki ki nongtrei ka pynjlep bad pynduh mynsiem bha ia ki samla thepkam bad katno lei ka kabu haba don kane ka khlam. Ki Kam ki jam ha ka jylla Meghalaya jongngi Kim Duna satia hynrei Shu long ba ki Kam kiba lait kiba kham tip paidbah eh tang ha ki district level bad state level lait nangta ym ju don ki jingpynbna lane notice haba lait kam ha kaba iadei lei bad ki Block Level. Ha ki B

Kumba 80% na ki Khasi Kim lah ban bam lyndet ia ki kyrteng ki Bnai Khasi bad ngin shem shibun bha ruh kiba pyndonkam da ka ktien nongwei wat haba don Kam tang hapoh ka jaka lajong ha ka thoh ka tar kaba ngi dang ia sngewthuh ia ka ktien lajong ruh bun hi kiba pyndonkam da ka ktien nongwei (English) Haba ngi donkam thoh shithi lane ka aplikeshon kiba ngi ju thoh ha ka ktien Khasi kamut ia u Bnai ki ba bun hi ki ai da u bnai nongwei lane u bnai phareng namar ym don ba hikai bad Ym don aiñ ban teh lane ban iada ia la ka ktien ka thylliej. Ym tang katta nalor ba ngim tip ia ki kyrteng bnai don Ruh pat ki bym leit skul ki Shu thoh bnai da u nombar uba sdang naduh wei haduh khat-ar bad ki lah Shu antad Da u number ha ka jaka u bnai. Kumjuh wat ki khynnah rit ki Kham bam lyndet ia ki bnai phareng ban ia bnai Khasi bad Duna bha Ruh ki ban ia kren ia u Bnai Khasi namar bun na ngi imat ngim Da khein kor than ia la ka Jong ka ktien. Nga sngew ban ong ba ka jingdawa ia ka ktien Khasi ban rung ha k

Ka Dorbar Synrai lane ka Autumn session Assembly Jong ka sorkar Meghalaya kaba lah sdang ha ka taiew baladep bad mynta ka 14 Tarik Kam long kaba shongkun ha kaba iadei bad ka ka jingkylli na ka Liang pyrshah bad katto katne ki nongmihkhmat kiba don ha ka jylli ka MDA. Ka jingkylli kaba shit rhem ka dei shaphang ka jingshah siat iap u Bah Cheristerfield Thangkhiew ha ka 13 Tarik u August  ba la don  bynta Da bun ngut ki nongmihkhmat Liang pyrshah Kum u Dr Mukul Sangma, Dr Ampareen lyngdoh, bah P.T Sawkmie, bah H. Shangpliang bad kiwei kiwei. Kumjuh u bah Adelbert Nongrim. Ka jubab na u Home minister ka long kaba suk bad Kam don Kano Kano ka jingdum ha katei ka Ing Dorbar ha kaba iadei bad ka jingshah siat iap u bah Cheristerfield Thangkhiew namar ka don hapdeng ka Jing wad bniah ia katei ka jingjia bad kaba eh ban pynshai tad ynda lah ioh ia ka kaiphod. Ka jingkylli ka long kaba Shai bha bad kumjuh ia ka jubab Shu long ba ka jingtohkit ne ka judicial enquiry ka dang iaid shkhamt ban toh

Lada ka Sorkar Meghalaya ka pynlut pynsep (investment) tikna ban kyntiew ia ki Kam jngohkai ha ka jylla te kamut ka Sorkar jylla Kam donkam shuh ban dang iai wad lad na Sha bar jylla kumjuh ban pan jingiarap na ka sorkar pdeng ne na kiwei pat ha ka Liang ka jingiarap pisa(financial). Na ka por Sha ka por kumba ngi tip bad iohi ka jingioh (Revenue) kaba heh duh na ka Khajna ba ka sorkar ka lah lum ka dei tang na ka dukan Kyiad kaba lah kot Da ki spah klur ha ka shibnai. Bad ban iakheiñ bha pat ka Jing iohlum Khajna pat ka dei bun tang na ki briew ka jylla lajong ym kiba na bar. Bad ka jingiohnong Kam Da long kaba biang haba ia kheiñ bha ia ka ioh bad ka kot ka jylla. Haba phai pat Sha ka Kam jngohkai pyrthei kiba ngi lah ban Ong ba ka dei kawei na ki lad ki lynti ban iarap ia ka Income revenue bad taxation ia ka Sorkar bad kaba sngew tynnad ka long ba bun na ki nongwan jngoh kai pyrthei ki dei kiba na bar jylla kumjuh na bar ri kaba la pynkiew arsut ia ka ioh ka kot ha ka jylla ba ym ta

Ka Sor Shillong kaba ju khot Da kiba bun Kum ka Scotland of the East khamtam kito hi kiba sah ha Shillong ki pynkhyllew hi Da Kum kata ka kyrteng hynrei Da lah rung tikna Sha poh Kam dei satia kumba lah khot. Ha Shillong ngin Shem ki jaboh kiba saphriang ha man la ki jaka wat lah dei ha jaka theh ñuit Ruh ki Bor peit Kim peit tikna haduh ba Sha surok bah Ruh ki jaboh ki tuid. Ngin nai iakren ia Shi lynter ki Wah umsherpi bad Wah umkhrah na polo ba Bret blet ki dkhar. Kumjuh ka jingpluh ding ha sor ka Jia man ka por bad ka long kaba jynjar bha Ruh namar ki tnad Kim ju lah ban teh lakam tad ynda lah um lut ki jingdon jingem namar ki Jing bym lait ki Kali ha ki surok rit bad ka jinglyngkot ki pipe bad kumjuh ka jingduna um. Ka Water hydrant system kaba dei kawei na ki system kaba ha man la ki jaka sor ka don Beit khnang ba Kan lait na ka pluhding bad kumjuh ban pynkhuid jaboh. Ha shillong ngim pat Shem ia u Hydrant post ha ki surok ne ki footpath bad ka long ka jingeh ruh ia ka tnad Fire

Ki nongthoh khubor ha kine ki sngi teng teng ki lah Shu pynwandur jubor tang kumno ban pyn phalang ia ka mat ba kongsan kumjuh ka kyrteng Jong ka khubor tang ba Kan kham iaid ha ka Iew wat la Kam Da dei than ka khubor ba phylla lane kaba Da donkam. Teng teng ngi lap shibun bha ki khubor hamsaia bad khubor thok kiba ki nongthoh kotkhubor ki wanlam na shabar tang ban iaid ka rukom die. Bad Duna Ruh kiban wad jingtip ia kine namar ki dei ki jingjia kiba Jia na shabar Jong ka ri. Shuh shuh don Ruh ki khubor kiba lah Shu thok bad Shu pyniapmat tang ha ki Heading bad headline hynrei ynda pule ym lap jingiahap katkum ka mat bad teng teng lah Shu shim bad sot kyntien nangno nangno tang ban pyn lyngngoh ia ki Nongpule ba kin dup pule. Kumjuh ha ka imlang sahlang teng teng ki kotkhubor ki wanrah jingsyier ia ka imlang sahlang lyngba ki khubor thok kiba pynsaphriang na kylleng ka pyrthei kiba pyntieng pynsmiej ia ka jingim briew khamtam iangi ki ritpaid rit mynsiem. Ha kaba iadei bad ka Politic n

Kumba long haduh mynta ngi iohi don shibun ki mat kiba ka jaidbynriew ka donkam shisha ban ioh lane ban ioh jingiada kyrpang ia la ka rukom long tynrai hapoh ka bri u hynniewtrep lyngba ki lad ki lynti Sha ka Sorkar khnang ba ka jingangnud Da kiba bun Kan urlong kumba lah kwah naduh mynshwa. Ngim tip ngi dei ki jaidbynriew aiu kiba shlur ne kiba Khawpud namar ha man ba ngi peit ha ki jingialang paidbah ha ki jingialum paidbah ki heh nongialam Seng bapher bapher bapher ki ju pyndonkam Da ki kyntien Sur riewshlur na ka bynta Kano Kano ka mat kaba ka jaidbynriew ka donkam ne ban dawa. Pynban haba ianujor Da kaba thew pylla bad kiwei ki jaka lane bad ki kiwei pat ki jaidbynriew ngim pat long shisha kiba long riewshlur pynban ngi dei ki Khawpud. Ka jinglong mlien ban Shu kyrhuh ha ki jingialang dei tang ka buit ki nongialam na ka bynta ka dur khmat Jong ki ha ki Kam shimet Jong ki ym na ka Kam ka jaidbynriew. Shuh shuh ngi long ki Khawpud khamtam kiba ju mlien ban kyrhuh khlem Nongrim khlem

Ka Nongbah Jong ka jylla Meghalaya naduh ba la ioh ia ka jylla lajong kumjuh ha ka jylla Assam mynshwa mynba dang iasoh ka long ka jaka pdeng kaba suk ka leit ka wan ka Iew ka hat bad ka jingbiang ka siunbneng kaba lah long Noh Kum ka Nongbah sor Jong ka jylla. Haba peit pat katkum ka jinglong Kum ka Nongbah Kam pat iahap dur namar ka dei ka sor ka bym la saiñdur Shwa ban pynlong Kum ka Nongbah. Ki jaka bad ki jingtei ki Shu long katkum ka jaka ha ka jingiaid ka por bad teng teng ka long kaba eh bad kaba jynjar bha ha kine ki sngi na ka bynta ka iaid ka ieng ka iew ka hat khamtam ia ki lynti synkien. Ka Sor Shillong ka dei kawei ka ki Sor bym long well planned naduh ba lah pynkup Nongbah bad shibun bha ki jingduna khamtam ha ki surok ki Iew ia ki paidbah, ki ing paki ing sad ia ki nongkhaii bad ka jaka paidbah ban buh Kali bad shibun kiba Lada kat Shaba phai Shu khapngiah namar ba ym biang bha ka rukom pynbeit katkum ka jinglong ka sor. Ha sor Shillong phin lap ka jingdheng Kali bad ka

Katkum ka Jing long jingman ka koit ka khiah ha ka jylla ngi lah iohi ba Kam don shuh ka Jing jur ka jingiabit ha kaba iadei bad u khniang jingpang covid19 bad napdeng kiba bit ia une u virus ruh ki bun kiba lah koit bad kiba lah pyllait Ruh na ka jaka ai jingsumar. Ha ka 3 Tarik u September 2021 kiba bit ki dei tang 193 bad khlad tang iwei  bad ngi lah ban ong ba ka jinghiar kiba iabit ia une u virus u lah nang hiar na ka sngi Sha ka sngi bad wat kiba khlad Ruh ki lah nang hiar. Lyngba kane ka long ka jingkyrmen kaba lah wan sa shisien na ka bynta ki paidbah kiba Da angnud ban pyndep bad ban bteng ia shibun ki Kam kiba  ki im kamai jakpoh Kum na ki kam Tourism bad ki jaka ialehkai, Ki skul ki Ing mane kiba baroh ki anhnud ban ioh ban sdang bad pynlong Noh shen.

Katkum ki khubor ba lah mih ha kine ki sngi ba kata ka Sur ki Nong Mawlai ka lah sdang ban kylla Politic ym shuh na ka bynta ka imlang sahlang hynrei haba ka lah rung politics ngi hap ban kynmaw ba ka jyrsieh ka lah bit lypa. Jingshisha ka ri bad ka jaidbynriew baroh kawei ka dawa ia ka hok lane ka justice na ka bynta ka jingjia ba sngewsih kaba lah Jia ha ka 13 u August mynta u snem bad na ka Liang ka Sorkar Ruh ka lah sngap Shai kdar ia ka Jing dawa Jong ka Ing u Bah Che b(kwai ha dwar u Blei) kumjuh na ka Sur ki Nong Mawlai khamtam ia ka bri u hynniewtrep baroh kawei. Ka jingshah shkor Jong ka Sorkar ka lah pynlong ba wat ki tnad Pulit Kim Da nud shuh ban tur ha u pud u sam Jong ki Nong Mawlai bad ngi lah dei ban sngewthuh Shai ba ka sorkar ka burom ia ki nongshong shnong bad kumjuh ki Jing tohkit ki lah iaid Sha khmat na ka bynta katkum ka Jing dawa. Hynrei kat nang mih ki sngi kata Ka Sur ki Nong Mawlai ka lah nang rung Sha ka Kam Politic haduh ba kin hap ban tuklar ban buddien py

Katkum ka jingmih ki riew stad kiba Shu kwah jubor ban pynkylla ia ka dustur Khasi bad ha jylla baroh kawei ba yn kylla noh ia ka rukom ai jait (social lineage) kmie bad ban ai Noh Sha u Kpa (Patrilineal) bad ki don tang katto katne hi kiba kwah dik dik ban pynkylla Da kaba pynshai thok bad Shukor ba ka jait kmie ka don tang hapoh ri Khasi ym shuh ha baroh kawei ka pyrthei. Hynrei ka jait kmie ha ka jylla lane ki Khasi bad Garo ym dei eh ba ki Shu ai hynrei ka Kam sait Kam shor u myn barim, ki Syiem ki Patsha ban neh ban sah ha ka lawei ka jaidbynriew ban nym iap ne duhjait ka jaidbynriew shiteng por. Bad ia ka jait kmie( Matrilineal) lah pynksan bad pynkupbor Ruh Da ka Sorkar India hapoh ka Constitutional body Jong ka ri ban pynkup ia ki District council ruh ba ka dei hi ka jaitkmie. Katkum ka jingmih kiba batai stad ha kine ki sngi ka long ba ha pyrthei baroh kawei tang hapoh jylla lane Khasi kiba dang ai jaid Sha ka Kmie kaba mut kita ki briew ki thmu pynkylla kumba long kiwei ki ja

Ka jait ka khong kadei kawei na ki iktiar ka jaidbynriew ban tip la ka kur bad ki kha ban iada ia kiwei ki jaidbynriew kumjuh ban tip ia ka sang bad ka ma kaba lah dep kyntu ba lyngba ka jait bad ka khong ngin SA tip ba ka long sang ban iashongkha shikur Shi jait namar ngi tip ka tynrai ba dei ka juh ban tip Ruh ia ka ing ka sem ki kñi ki kha. Napdeng ki Jait bad ki Khong hapoh ka ri Khasi jongngi dang bun ki Jait bad ki Khong kiba Shu tang jait thymmai kiba ngi lah satia ban ñiew namar ki lah bun than bad ngi sngewsih Ruh ban Ong ba kiba shah tang jait lane kiba pyn kylla jubor ialade Sha ka jing long Khasi ka long kumba tuh ia ka hok Jong ngi ki rit paid Khasi. Ngin nym ia kren shuh ia kiba rim ba Jah hynrei kiba dang hapoh ki phew snem Ruh shibun ki tang jait thymmai kiba dang urlong. Sngewsih Ruh ba na ka Liang ki briew kiba pyn tang jaid Ruh ki dei ki Khasi hi Kim sngewthuh pat ia ka jinglong tynrai kaba ngi ju ong lyngba ka snam hynrei dei u Khasi hi uba sngewstad uba shim ia kat